سلام علیکم ؛
جشنواره ی روش تدریس برتر در مرحله ی شهرستانی و منطقه ای در تاریخ 1389/01/29 با حضور تعدادی از دبیران زبان و ادبیات فارسی شهرستان گمیشان برگزار گردید .
در کنار زبان و ادبیات فارسی رشته های زبان انگلیسی و شیمی نیز این جشنواره را داشتند .
به امید دیدار
استعاره
- استعاره مصرحه تشبيهي است كه همه ي اركان آن به جز …… حذف شده باشد .
- تشبيه ، ادعاي ……… و استعاره ، ادعاي ……… است . ( 5/. )
- جمله ای بنويسيد که در آن « ماه » به صورت « استعاره مصرحه » به کار رفته باشد ؟ ( 5/. )
- در مصراع مقابل چند استعاره وجود دارد ؟ ( 25/. ) « بتي دارم كه گرد گل ز سنبل سايه بان دارد »
- در بيت زير هر يك از كلمات مشخص شده استعاره از چيست؟در بيت چه نوع استعاره اي به كار رفته است ؟( 75/. )
هزاران نرگس از چرخ جهانگرد فروشد تا بر آمد يك گل زرد
- با توجه به بيت زير به سؤالات پاسخ دهيد :
« در اين بازار اگر سودي است با درويش خرسند است
خدايا منعمم گردان به درويشي و خرسندي »
الف ) كدام كلمه در مفهوم استعاري به كار رفته است ؟
ب ) استعاره از چيست ؟ پ ) چه نوع استعاره اي است ؟
- با توجه به بيت زير به سوالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
« گل برگ را زسنبل مشکين نقاب کن
يعنی که رخ بپوش و جهانی خراب کن »
الف ) « گل برگ » استعاره از چيست ؟
ب ) چه نوع استعاره ای است ؟
پ ) يک استعاره ی ديگر در بيت بيابيد :
- در بيت زير هر يك از كلمات مشخص شده استعاره از چيست؟در بيت زير چه نوع استعاره اي ديده مي شود ؟ ( 75/. )
چو تنها ماند ماه سرو بالا فشاند از نرگسان ،لؤلوي لالا
-در بيت زير يك استعاره ي مصرحه پيدا كنيد ، آن را به تشبيه تبديل نماييد و مشبه به آن را نيز مشخص كنيد : ( 75/. )
بخت آن نكند با من كان شاخ صنوبر را بنشينم و بنشانم ، گل بر سرش افشانم
استعاره مکنيه و تشخيص
- استعاره ي به كار رفته در كدام يك از ابيات زير « بليغ تر و مؤثرتر » است ؟ چرا ؟ ( 5/. )
الف ) فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد
شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد
ب ) بخت آن نكند با من كان شاخ صنوبر را
بنشينم و بنشانم ، گل بر سرش افشانم
- به چه نوع استعاره اي « تشخيص » گفته مي شود ؟ ( 5/. )
- استعاره را در بيت زير مشخص کنيد و نوع آن را بنويسيد : ( 5/. )
« حجاب چهره ی جان می شود غبار تنم خوشا دمی که چهره بر فکنم »
- در بيت زير يک استعاره ی مکنيه مشخص کنيد و بنويسيد از نوع اضافی است يا غير اضافی ؟ ( 5/. )
« فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد
شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد »
- كدام آرايه از بقيه زيباتر ، بليغ تر و هنري تراست ؟
الف ) تشبيه ساده ب ) تشبيه بليغ ج ) استعاره مصرحه د ) استعاره مكنيه
- در بيت زير كدام واژه ها در مفهوم « استعاري » به كار رفته است ؟ آن را مشخص كنيد و دليل خود را بنويسيد : ( 1 )
« تو را زكنگره ي عرش مي زنند صفير
ندانم كه در اين دامگه چه افتاده است »
- در كدام يك از ابيات زير آرايه ي « تشخيص » به كار رفته است ؟ آن را مشخص كنيد و دليل خود را بنويسيد : ( 1 )
الف ) فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد
شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد
ب ) خواهم شدن به ميكده گريان و دادخواه
كز دست غم خلاص من آنجا مگر شدن
- بيت هاي زير را بخوانيد وبه پرسش ها پاسخ دهيد : ( 25/1 )
گرچه من خود ز عدم دلخوش و خندان زادم
عشق آموخت مرا شكل دگر خنديدن
بخت آن نكند با من كان شاخ صنوبر را
بنشينم و بنشانم ، گل بر سرش افشان
الف ) در هر بيت يك استعاره بيابيد و نوع آن را مشخص كنيد .
ب) كدام يك از استعاره ها تشخيص است ؟
- در هريك از مثال هاي زير استعاره و نوع آن را معلوم كنيد : ( 1 )
الف ) ما آبروي فقر و قناعت را نمي بريم ب ) چو تنها ماند ماه سرو بالا
- استعاره را در بيت زير مشخص كنيد و نوع آن را بنويسيد : ( 1 )
حجاب چهره ي جان مي شود غبار تنم
خوشا دمي كه از اين چهره پرده برفكنم
تا تو را جاي شد اي سرو روان در دل من
هيچ كس مي نپسندم كه به جاي تو بود
- استعاره مكنيه را در مثال هاي زير نشان دهيد :
الف ) قضا چون زگردون فروهشت پر ب) عشق آموخت مرا شكل دگر خنديدن
- در بيت زير يك استعاره مكنيه مشخص كنيد و بنويسيد از نوع اضافي است يا غير اضافي ؟ ( 5/. )
فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد
- در ميان مثال هاي زير استعاره مصرحه و مكنيه را مشخص كنيد : ( 5/. )
الف ) گاه تنهايي صورتش را به پس پنجره مي چسباند .
ب ) لاله ها را با اشك شست و شو داديم .
- استعاره را در بيت زير بيابيد و نوع آن را بنويسيد :
اي غنچه ي خندان چرا خون در دل ما مي كني
خاري به خود مي بندي و ما را ز سر وا مي كني
- استعاره های به کار رفته در کدام يک از ابيات زير ، بلطغ تر و موثر تر هستند ؟ چرا ؟ ( 5/. )
الف ) هر کو نکاشت مهر و ز خوبی گلی نچيد
در رهـگذار بـاد نگهبـان لالـه بـود
ب ) بـاز امشـب ای ستاره ی تابان نيامـدی
باز ای سپيـده ی شب هجران نيـامـدی
- در بيت زير يك تشخيص پيدا كنيد و توضيح دهيد چرا به آن تشخيص مي گويند ؟ ( 75/. )
اي نسيم سحر از من به دلارام بگوي كه كسي جز تو ندانم كه بود محرم دوست
- در بيت زير يك تشخيص پيدا كنيد و توضيح دهيد چرا به آن تشخيص مي گويند ؟ ( 75/. )
« اي نسيم صبح اگر باز اتفاقي افتدت
آفرين گويي بر آن حضرت كه ما را بار نيست »
- در كدام يك از ابيات زير ، آرايه ي « تشخيص » وجود دارد ؟ دليل خود را بنويسيد : ( 75/. )
الف ) اي نسيم سحر ، آرامگه يار كجاست ؟
منزل آن مه عاشق كش عيار كجاست ؟
ب ) اي غنچه ي خندان ، چرا خون در دل ما مي كني ؟
خاري به خود مي بندي و ما را زسر وا مي كني
-در کدام يک از ابيات زير ، آرايه ی « تشخيص » به کار رفته است ؟ آن را مشخّص کنيد : ( 75/. )
الف ) زبـان خـامـه نـدارد سـر بيــان فــراق
و گـرنـه شـرح دهـم بـا تـو داستان فراق
ب ) ای غنچه ی خندان ، چرا خون در دل ما می کنی ؟
خاری به خود می بنـدی و ما را زسر وا می کـنی
- در بيت زير كدام كلمه در مفهوم استعاري به كار رفته است ؟ آيا تشخيص است يا خير ؟ چرا ؟ ( 75/. )
اي بخارا شاد باش و دير زي مير زي تو شادمان آيد همي
- چرا در بيت زير « کنگره ی عرش » يک اضافه ی استعاری است ؟ ( 5/. )
« تو را زكنگره ي عرش مي زنند صفير
ندانم كه در اين دامگه چه افتاده است »
- در شعر زير کدام واژه ها در مفهوم « استعاری » به کار رفته اند ؟ نوع استعاره های موجود را بنويسيد : ( 1 )
« آسمان تعطيل است / بادها بی کارند »
- در بيت زير استعاره كدام است ؟ چه نوع استعاره اي به كار رفته است ؟ ( 5/. )
خواهم شدن به ميكده گريان و دادخواه كز دست غم خلاص من آنجا مگر شدن
- در کدام يک از ابيات زير ، آرايه ی « تشخيص » به کار رفته است ؟ آن را مشخّص کنيد و دليل خود را بنويسيد :( 1 )
الف ) فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد
شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد
ب ) خواهم شدن به ميكده گريان و دادخواه
كز دست غم خلاص من آنجا مگر شدن
- استعاره ي به كار رفته در كدام يك از ابيات زير را مشخص کرده ، نوع هر کدام را بنويسيد : ( مصرحه – مکنيه ) ( 1 )
الف ) فردا كه پيشگاه حقيقت شود پديد شرمنده رهروي كه عمل بر مجاز كرد
ب ) تا را جای شد ای سرو روان در دل من هيچ کس می نپسندم که به جای تو بود
- در بيت زير يک تشخيص پيدا کنيد و توضيح دهيد چرا به آن تشخيص می گويند : ( 75/. )
« ای نسيم صبح اگر باز اتفاقی افتدت
آفرين گويی برآن حضرت که ما را بار نيست »
تشبيه مرکب
- در بيت زير چه نوع تشبيهي به كار رفته است ؟ طرفين تشبيه را مشخص كنيد :
( 75/. )
آن قطره ي باران كه برافتد به گل سرخ
چون اشك عروسي است بر افتاده به رخسار
- در بيت زير چه نوع تشبيهي به كار رفته است ؟ طرفين تشبيه را مشخص كنيد : ( 75/. )
پيراهن برگ بر درختان چون جامه ي عيد نيكبختان
- در بيت زير چه نوع تشبيهي به كار رفته است ؟ « مشبه »را مشخص كنيد :
( 75/. )
برگل سرخ از نم اوفتاده لآلي همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
- در عبارت زير « مشبه » و « مشبه به » كدامند ؟ ( 5/. )
دروغ گفتن به ضربت لازم ماند كه گر نيز جراحت درست شود ، نشان بماند .
- كدام يك از تشبيهات زير مفرد و كدام مركب است ؟ ( 5/. )
الف ) قرار در كف آزادگان نگيرد مال
چو صبر در دل عاشق ، چو آب در غربال
ب ) از ديده گر سرشك چو باران چكد رواست
كاندر غمت چو برق بشد روزگار عمر
- كدام يك از تشبيهات زير « مفرد » و كدام « مركب » است ؟ ( 5/. )
الف ) برگل سرخ از نم اوفتاده لآلي همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
ب ) زلف تو مگر جانا اميد و نياز است زيرا كه چنين هر دو سياه است و دراز است
- در كدام يك ازر ابيات زير تشبيه مركب وجود دارد ؟ مشبه و مشبه به آن را مشخص كنيد : ( 75/. )
الف ) صلاي يوسف گل شد جهانگير زليخاي جوان شد عالم پير
ب ) آن قطره ي باران كه برافتد به گل سرخ چون اشك عروسي است بر افتاده به رخسار
- در كدام بيت « تشبيه مركب » وجود دارد ؟ ( 5/. )
الف ) عرقت بر ورق روي نگارين به چه ماند
همچو بر صفحه ي گل قطره باران بهاري
ب ) از ديده گر سرشك چو باران چكد ، رواست
كاندر غمت چو برق بشد روزگار عمر
- « طرفين تشبيه » و « وجه شبه » را دربيت مقابل مشخص كنيد : ( 75/. )
شقايق بر يكي پاي ايستاده چو بر شاخ زمرد جام باده
- طرفين تشبيه را در بيت زير مشخص كنيد : ( 5/. )
آن فسون ديو در دل هاي كژ مي رود چون كفش كژ در پاي كژ
- تشبيه مركبي بنويسيد كه « مشبه » آن ستاره هاي سرخ در تيرگي شب باشد .
( 5/. )
- با « مشبه به » زير تشبيه مركب بسازيد : ( 5/. )
الف ) لاله هاي سرخ در دشت شب ب ) قطره هاي شبنم بر روي گل نيلوفر
- « وجه شبه » تشبيه مرکب زير را بنويسيد : ( 5/. )
« ديده ی اهل طمع به نعمت دنيا پر نشود هم چنان که چاه به شبنم »
-« وجه شبه » تشبيه مرکب زير را بنويسيد : ( 5/. )
برگل سرخ از نم اوفتاده لآلي همچو عرق بر عذار شاهد غضبان
- در باره ي دو تشبيه زير كدام گزينه درست است ؟ ( 25/. )
الف ) قرار در كف آزادگان نگيرد مال
چو صبر در دل عاشق ، چو آب در غربال
ب ) ماه خورشيد نمايش زپس پرده ي زلف
آفتابي است كه در پيش سحابي دارد
ا- هر دو تشبيه مفردند 2- هردو تشبيه مركب اند 3- الف ( مركب ) ب ( مفرد ) 4) الف ( مفرد ) ب ( مركب )
- در تشبيه مركب زير ، مشبه و مشبه به را تعيين كنيد ، بعد شعر را طوري به نثر باز نويسي كنيد كه تشبيه مركب به تشبيه مفرد تبديل شود : ( 75/. )
آن قطره ي باران كه برافتد به گل سرخ
چون اشك عروسي است برافتاده به رخسار
تشبيه بليغ
- يك تشبيه بليغ اضافي بنويسيد كه مشبه آن « عشق » باشد . ( 25/. )
- يك « تشبيه بليغ اضافي » بسازيد كه واژه ي « دانش » مشبه آن باشد . ( 5/. )
- در مصراع : « صلاي يوسف گل شد جهانگير » الف ) يك تشبيه بليغ بيابيد : ب ) وجه شبه چيست ؟ ( 5/. )
- « تشبيه بليغ » را در عبارت زير بيابيد و نوع آن را مشخص كنيد : ( 5/. )
الهي در دل هاي ما جز تخم محبت خود مكار .
- با توجه به بيت زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 5/1 )
« صلاي يوسف گل شد جهانگير زليخاي جوان شد عالم پير »
الف ) در مصراع دوم چه نوع « تشبيه بليغي » ديده مي شود ؟
ب ) « زليخاي جوان » كدام يك از اركان تشبيه است ؟
پ ) « تشبيه بليغ » به كار رفته در مصراع اول را به گونه اي به « تشبيه غير بليغ » تبديل كنيد كه همه ي پايه هاي تشبيه در آن ديده شود :
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد و نوع آن را مشخص كنيد : ( 5/. )
دست از مس وجود چو مردان ره بشوي تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي
- الف ) يك تشبيه بليغ در مصراع اول بيابيد : ب ) نوع آن را مشخص كنيد : ج ) « مشبه به » آن كدام است ؟
« دست از مس وجود چو مردان ره بشوي تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي »
- با توجه به بيت زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 1 )
« اين نان و آب چرخ چو سيل است بی وفا من ماهی ام ، نهنگم ، عمانم آرزوست »
الف ) در بيت بالا چه نوع « تشبيه بليغی » ديده می شود ؟
ب ) « وجه شبه » را در « تشبيه غير بليغ » موجود در بيت مشخص کنيد :
پ ) هر کدام از واژه های « آب » و « ماهی » کدام يک از طرفين تشبيه هستند ؟
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد : ( 25/. )
گذشت روزگاران بين كه دوران شباب ما در اين سيلاب غم دسته ي گل شاداب را ماند
- در بيت زير يك تشبيه بليغ نشان دهيد و نوع آن را بنويسيد : ( 5/. )
« مزرع سبز فلک ديدم و داس مه نوع يادم از کشته ی خويش آمد و هنگام درو »
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد و « مشبه به » آن را ذكر كنيد : ( 5/. )
روي كسي سرخ نشد بي مدد لعل لبت بي تو اگر سرخ شود از اثر غازه بود
- با توجه به عبارت زير به سؤالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
« دايه ي ابر بهاري را فرموده تا بنات نبات در مهد زمين بپرورد . »
الف ) چه نوع تشبيه بليغي ديده مي شود ؟ ب) « مشبه به » در تشبيه اول كدام است؟
ج ) « زمين » كدام يك از اركان تشبيه است ؟
- در مصراع « تو سرو جويباري ، تو لاله ي بهاري » الف ) كدام يك از پايه هاي تشبيه حذف شده است ؟ ( 75/. )
ب ) اين نوع تشبيه چه ناميده مي شود ؟
- در بيت « در شجاعت شير ربانيستی / در مروت خود که داند کيستی » کدام پايه تشبيه وجود ندارد ؟ ( 25/. )
- در هر يك از ابيات زير چه نوع تشبيه بليغي به كار رفته است ؟ ( اضافي – اسنادي ) ( 5/. )
الف ) تو سرو جيباري ، تو لاله ي بهاري تو يار غمگساري ، تو حور دلربايي
ب ) دست از مس وجود چو مردان ره بشوي تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي
- با توجه به بيت زير به سوالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
« رخ گل را که عکس روی يار است هوا مشّاطه ، آب آيينه دار است »
الف ) در بيت زير چه نوع « تشبيه بليغی » ديده می شود ؟
ب ) واژه ی « مشّاطه » کدام يک از طرفين تشبيه است ؟
ج ) « مشبّه » را در اولين تشبيه موجد در بيت مشخص کنيد :
- « تشبيه بليغ » به کار رفته در بيت زير را به گونه ای به « تشبيه غير بليغ » تبديل که همه ی پايه های تشبيه در آن ديده شود ؟ ( 1 ) « موج ها خوابيده اند آرام و رام طبل طوفان از نوا افتاده است »
- در بيت زير مشبه به و وجه شبه را پيدا كنيد : ( 5/. )
به تيغ هجر بكشتي مرا و برگشتي بيا و زنده ي جاويد كن دگر بارم
- دو تشبيه اضافي و غير اضافي بسازيد كه « اشك » مشبه آن باشد . ( 5/. )
تشبيه بليغ
- يك تشبيه بليغ اضافي بنويسيد كه مشبه آن « عشق » باشد . ( 25/. )
- يك « تشبيه بليغ اضافي » بسازيد كه واژه ي « دانش » مشبه آن باشد . ( 5/. )
- در مصراع : « صلاي يوسف گل شد جهانگير » الف ) يك تشبيه بليغ بيابيد : ب ) وجه شبه چيست ؟ ( 5/. )
- « تشبيه بليغ » را در عبارت زير بيابيد و نوع آن را مشخص كنيد : ( 5/. )
الهي در دل هاي ما جز تخم محبت خود مكار .
- با توجه به بيت زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 5/1 )
« صلاي يوسف گل شد جهانگير زليخاي جوان شد عالم پير »
الف ) در مصراع دوم چه نوع « تشبيه بليغي » ديده مي شود ؟
ب ) « زليخاي جوان » كدام يك از اركان تشبيه است ؟
پ ) « تشبيه بليغ » به كار رفته در مصراع اول را به گونه اي به « تشبيه غير بليغ » تبديل كنيد كه همه ي پايه هاي تشبيه در آن ديده شود :
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد و نوع آن را مشخص كنيد : ( 5/. )
دست از مس وجود چو مردان ره بشوي تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي
- الف ) يك تشبيه بليغ در مصراع اول بيابيد : ب ) نوع آن را مشخص كنيد : ج ) « مشبه به » آن كدام است ؟
« دست از مس وجود چو مردان ره
بشوي
تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي »
- با توجه به بيت زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 1 )
« اين نان و آب چرخ چو سيل است بی وفا
من ماهی ام ، نهنگم ، عمانم آرزوست »
الف ) در بيت بالا چه نوع « تشبيه بليغی » ديده می شود ؟
ب ) « وجه شبه » را در « تشبيه غير بليغ » موجود در بيت مشخص کنيد :
پ ) هر کدام از واژه های « آب » و « ماهی » کدام يک از طرفين تشبيه هستند ؟
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد : ( 25/. )
گذشت روزگاران بين كه دوران شباب ما
در اين سيلاب غم دسته ي گل شاداب را ماند
- در بيت زير يك تشبيه بليغ نشان دهيد و نوع آن را بنويسيد : ( 5/. )
« مزرع سبز فلک ديدم و داس مه نو
يادم از کشته ی خويش آمد و هنگام درو »
- در بيت زير يك تشبيه بليغ بيابيد و « مشبه به » آن را ذكر كنيد : ( 5/. )
روي كسي سرخ نشد بي مدد لعل لبت بي تو اگر سرخ شود از اثر غازه بود
- با توجه به عبارت زير به سؤالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
« دايه ي ابر بهاري را فرموده تا بنات نبات در مهد زمين بپرورد . »
الف ) چه نوع تشبيه بليغي ديده مي شود ؟
ب) « مشبه به » در تشبيه اول كدام است؟
ج ) « زمين » كدام يك از اركان تشبيه است ؟
- در مصراع « تو سرو جويباري ، تو لاله ي بهاري »
الف ) كدام يك از پايه هاي تشبيه حذف شده است ؟ ( 75/. )
ب ) اين نوع تشبيه چه ناميده مي شود ؟
- در بيت « در شجاعت شير ربانيستی / در مروت خود که داند کيستی » کدام پايه تشبيه وجود ندارد ؟ ( 25/. )
- در هر يك از ابيات زير چه نوع تشبيه بليغي به كار رفته است ؟ ( اضافي - – اسنادي ) ( 5/. )
الف ) تو سرو جيباري ، تو لاله ي بهاري
تو يار غمگساري ، تو حور دلربايي
ب ) دست از مس وجود چو مردان ره بشوي
تا كيمياي عشق بيابي و زر شوي
- با توجه به بيت زير به سوالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
« رخ گل را که عکس روی يار است هوا مشّاطه ، آب آيينه دار است »
الف ) در بيت زير چه نوع « تشبيه بليغی » ديده می شود ؟
ب ) واژه ی « مشّاطه » کدام يک از طرفين تشبيه است ؟
ج ) « مشبّه » را در اولين تشبيه موجد در بيت مشخص کنيد :
- « تشبيه بليغ » به کار رفته در بيت زير را به گونه ای به « تشبيه غير بليغ » تبديل که همه ی پايه های تشبيه در آن ديده شود ؟ ( 1 )
« موج ها خوابيده اند آرام و رام طبل طوفان از نوا افتاده است »
- در بيت زير مشبه به و وجه شبه را پيدا كنيد : ( 5/. )
به تيغ هجر بكشتي مرا و برگشتي بيا و زنده ي جاويد كن دگر بارم
- دو تشبيه اضافي و غير اضافي بسازيد كه « اشك » مشبه آن باشد . ( 5/. )
تشبيه
- اركان تشبيه را در مصراع زير مشخص كنيد : ( 1 )
چون شبنم اوفتاده بدم پيش آفتاب .
- در مصراع زير « شجاعت » كدام يك از اركان تشبيه است ؟ ( 25/. )
در شجاعت شير ربّانيستي .
- با توجه به بيت زير « وجه شبه » را در مصراع اول و « مشبه » را در مصراع دوم مشخص كنيد : ( 5/. )
« گرت زدست برآيد چو نخل باش كريم ورت به دست نيايد چو سرو باش آزاد »
- هر يك از كلمات مشخص شده ي بيت زير ، كدام يك از « پايه هاي تشبيه » هستند ؟ ( 5/. )
« روز چو شمعي به شب ، زود رو و سرفراز شب چو چراغي به روز ، كاسته و نيمتاب »
- در عبارت زير « مشبه » و « مشبه به » را مشخص كنيد : ( 5/. )
يكي را گفتند : عالم بي عمل به چه ماند ؟ گفت : به زنبور بي عسل .
- در مصراع مقابل « مشبه به » و « وجه شبه » را مشخص كنيد : ( 5/. )
( همچو چنگم سر تسليم و عبادت در پيش )
- در عبارت زير مشبه ووجه شبه را مشخص كنيد : ( 5/. )
شبي چون قلب دشمن تيره و تار .
- در عبارت زير« مشبه » و « وجه شبه » را مشخص كنيد : ( 5/. )
دانا چو طبله ي عطار است خاموش و هنر نماي .
- در مصراع اول بيت زير ،« مشبه » و « مشبه به » را بيابيد : ( 5/. )
بازآي كه چون برگ خزانم رخ زردي است با ياد تو دمساز دل من دم سردي است
- در بيت : « تو همچون گل ز خنديدن لبت با هم نمي آيد / روا داري كه من بلبل ، چو بوتيمار بنشينم » ( 75/. )
الف ) چند تشبيه ديده مي شود ؟ ب ) « مشبه به » تشبيه دوم كدام است ؟
ج ) « تو » در مصراع اول كدام ركن تشبيه است ؟
- در تشبيه زير الف ) هريك از كلمات مشخص شده جزو كدام يك از اركان تشبيه هستند ؟
ب ) كدام يك از پايه هاي تشبيه حذف شده است ؟ ( 75/. )
ثريا چون منيژه بر سر چاه دو چشم من بدو چون چشم بيژن
- در اين بيت چند تشبيه وجود دارد ؟ ( 25/. )
تو همچون گل زخنديدن لبت با هم نمي آيد روا داري من بلبل چو بوتيمار بنشينم
- در بيت زير مشبه و مشبه به را بيابيد : ( 5/. )
چون آب روان مي گذرد عمر و تو غافل اي واي درين قافله گر فاصله بودي
- در عبارت « يکی را گفتند : عالم بی عمل به چه ماند؟گفت : به زنبور بی عسل » کدام پايه ی تشبيه حذف شده است ؟ (25/0)
- در كدام گزينه كلمه ي « دريا » مشبه به است ؟ ( 25/. )
الف ) تلاطم زندگي امواج دريا را به ياد مي آورد . ب ) دلش چون دريا بزرگ است .
ج ) درياي بي كران چون دل عارفان است . د ) رنگ دريا همچو رنگ آسمان آبي است .
قصيده
- اگر بيت زير نخستين بيت يك شعر ده بيتي باشد قالب آن چيست ؟ ( 25/. )
من ندانستم از اول كه تو بي مهر و وفايي عهد نابستن از آن به كه ببندي و نپايي
- قصيده شعري است كه از نيمه اول قرن …… در ادبيات فارسي به تقليد از شعر …… پديد آمد . ( 5/. )
- بيت هايی را که مقدمه ی قصيده اند ، چه می نامند ؟ ( 25/. )
- اصلي ترين بخش در قصيده كدام است ؟ چرا ؟ ( 5/. )
- زيباترين تخلص در قصيده كدام است ؟ چرا ؟ ( 5/. )
- اگر در ميان قصيده بيتي بيايد كه مصرع باشد ، گوييم كه شاعر …… كرده است . ( 25/. )
- تجديد مطلع در قصيده به دو دليل صورت مي گيرد ، آن دو دليل را مختصر بنويسيد : ( 5/. )
- « تجديد مطلع » را در قصيده تعريف كنيد و بنويسيد اين كار به چه منظورهايي انجام مي شود ؟ ( 75/. )
- جمله ي زير را با كلمات مناتسب كامل كنيد : ( 5/. )
غزل از نظر ……و …… با قصيده تفاوت دارد .
- كدام يك از ابيات زير ، نمي تواند « مطلع » يك « قصيده » با شد ؟ چرا ؟ ( 5/. )
الف ) جهان بر آب نهاده است و زندگي بر باد غلام همت آنم كه دل بر او ننهاد
ب ) خبرت هست كه مرغان سحر مي گويند آخر اي خفته سر از خواب جهالت بردار
غزل
- تغزل قصايد وقتي قالبي خاص مي شود ، چه نام دارد ؟ ( 25/. )
- نظام قافيه در غزل چگونه است ؟ ( 25/. )
- نام قالب شعري زير چيست ؟ ( 25/. )
« شعري با حداقل پنج بيت كه مصراع اول و مصراع هاي زوج آن هم قافيه هستند . »
- غزل از چه دوره اي جنبه ي اجتماعي به خود مي گيرد ؟ ( 25/. )
- با ظهور کدام شاعر « غزل عارفانه » در ادب فارسی پدطد آمد ؟ ( 25/. )
قطعه
- نام قالب شعري زير را بنويسيد : ( 25/. )
---------- ----------- ×
---------- ----------- ×
---------- ----------- ×
- با توجه به ابيات زير به سوالات داده شده ، پاسخ دهيد : ( 5/. )
« بهترين مراتب آن باشد کان به فضل و هنر به دست آيد
رتبتی کان نباشد استحقاق زودش اندر بنا ، شکست آيد »
- كدام يك از شاعران زير به قطعه سرايي شهرت يافته اند ؟ ( 25/. )
الف ) ابن يمين ب ) حافظ ج ) نظامي د ) فريدون مشيري
ترجيع بند و ترکيب بند
- درون مايه ي ترجيع بند هاي معروف فارسي چه چيز هايي است ؟ ( ذكر دو مورد كافي است ) ( 5/. )
- کدام شاعر قديمی ترين نمونه ترجيع بند را سروده است ؟ ( 25/. )
- قديمي ترين ترجيع بند از …… و قديمي ترين تركيب بند از ……… است . ( 5/. )
- ابياتي كه بخش هاي تركيب بند را نشان مي دهند : ( 25/. )
الف ) مصرع هستند ، ولي يكسان نيستند . ب ) كاملا كسان هستند .
ج ) در اغلب تركيب بند ها يكسان هستند . د ) مصرع نيستند ولي يكسان هستند .
- تفاوت اساسي ترجيع بند و تركيب بند در چيست ؟ ( 5/. )
- كدام يك از شاعران زير از سرايندگان مشهور تركيب بند است ؟ ( 25/. )
الف ) مولوي ب ) محتشم كاشاني ج ) فردوسي د ) پروين اعتصامي
مسمط
- بنيانگذار مسمّط كدام شاعر است ؟ (25/. )
- در مسمط مصراع آخر هر رشته چه نام دارد ؟ ( 25/. )
مستزاد
- قديمي ترين مستزاد در ديوان كدام شاعر است ؟ درون مايه يا محتواي اين نوع شعر چيست ؟( دو مورد ذكر شود )(75/. )
- اهميت قالب « مستزاد » در چيست ؟ ( 25/. )
- اهميّت مستزاد از آن روست كه در پيدايش ………… اثر داشته است . ( 25/. )
مثنوی
- شعر زير در چه قالبي سروده شده است ؟ چرا ؟ ( 5/. )
نخستين بار گفتش كز كجايي بگفت از دار ملك آشنايي
بگفت آن جا به صنعت در چه كوشند بگفت انده خرند و جان فروشند
- نام قالب شعر زير را بنويسيد و ويژگي هاي قافيه را در آن توضيح دهيد : ( 5/. )
اگر پاي در دامن آري چو كوه سرت زآسمان بگذرد در شكوه
زبان دركش اي مرد بسيار دان كه فردا قلم نيست بر بي زبان
- اين شعر در چه قالبي سروده شده است ؟ ( 25/. )
--------- × ---------- ×
---------- = ----------- =
--------- + ----------- +
- مناسب ترين قالب براي بيان داستان ها و مطالب طولاني چيست ؟ ( 25/. ) -
چرا مثنوي مناسب ترين قالب براي بيان داستان ها و مطالب طولاني است ؟ ( 5/. )
- درون مايه ي مثنوي « منطق الطير عطار » را بنويسيد : ( 25/. )
- يک مثنوی « اخلاقی و تعليمی » معرفی کنيد : ( 5/. )
- شعر زير در چه قالبي سروده شده است ؟ چرا ؟ ( 5/. )
سخن هاي ناخوش زمن دور دار به بد ها دل ديو رنجور دار
مگوي آنچه هرگز نگفته است كس به مردي مكن باد را در قفس
رباعی و دوبيتی
- تفاوت اصلي دو بيتي و رباعي در چيست ؟ (25/. )
- چگونه مي توانيم « دوبيتي » را از « رباعي » تشخيص دهيم ؟ ( 5/. )
- شعر زير در چه قالبي سروده شده است ؟ ( 25/. )
اي كاش كه جاي آرميدن بودي يا اين ره دور را رسيدن بودي
كاش از پس صد هزار سال از دل خاك چون سبزه اميد بر دميدن بودي
- ترانه نام ديگر كدام قالب شعري است ؟ ( 25/. )
- كدام يك از اشعار زير دوبيتي و كدام رباعي است ؟ ( 5/. )
الف ) جامي كه عقل آفرين مي زندش صد بوسه زمهر بر جبين مي زندش
اين كوزه گر دهر چنين جام لطيف مي سازد و باز بر زمين مي زندش
ب ) اگر صد تير ناز از دلبر آيد مكن باور كه آه از دل برآيد
پس از صد سال بعد از مرگ فايز هنوز آواز دلبر دلبر آيد
- هر يك از ابيات زير در چه قالبي سروده شده اند ؟ ( 75/. )
الف ) بهترين مراتب آن باشد كان به فضل و هنر به دست آيد
رتبتي كان نباشد استحقاق زودش اندر بنا شكست آيد
ب ) دلم بي وصل تو شادي مبيناد به غير از محنت آزادي مبيناد
خراب آباد دل بي مقدم تو الهي هرگز آبادي مبيناد
ج ) وقت است كه در بر آشنايي بزنيم تا بر گل و سبزه تكيه جايي بزنيم
زان بيش كه دست و پا فروبندد مرگ آخر كم از آن كه دست و پايي بزنيم
- ايِن نوع شعر مناسب ترين قالب شعری برای ثبت لحظه های کوتاه شاعرانه است ؟ ( 25/. )
- متن زير را كامل كنيد : ( 5/. )
« مناسب ترين قالب براي ثبت لحظه هاي زود گذر شاعرانه …است و رايج ترين قالب شعري در نزد روستاييان خوش لهجه ……است . »
چهار پاره
- چهار پاره در ادبيات فارسي از چه زماني رواج يافت ؟ ( 25/. )
- درون مايه ي چهار پاره بيش تر چه چيزهايي است ؟ ( 5/. )
شعر نيمايی
- نيما يوشيج با انتشار کدام شعر ، اولين گام جدی را در راه ايجاد شعر نو برداشت ؟ ( 25/. )
- دو ويژگي شعر نيمايي را بنويسيد : ( 5/. )
- شعر زير در چه قالبي سروده شده است ؟ يكي از ويژگي هاي ظاهري اين قالب شعري را بنويسيد : ( 5/. ) - درون مايه هاي شعر نيمايي عبارت است از : ( 25/. )
الف ) ادبيات ، سياست ، اجتماع ب ) حماسه ، سياست ، عشق
ج) عشق ، سياست ، اجتماع د ) اخلاق ، اجتماع ، سياست
-كدام گزينه شاعران نيمايي را در بر مي گيرد ؟ ( 25/. )
الف ) فروغ فرخزاد – نسيم شمال ب ) مهدي اخوان – پروين اعتصامي
ج ) بهار - نسيم شمال د ) سهراب سپهري – مهدي اخوان
- كوچك ترين جزء نقش دار زبان كه سبب تمايز ميان دو واژه مي گردد ……… نام دارد . ( 25/. )
- كم ترين مقدار سخن موزون چيست ؟ ( 25/. )
- کم ترين مقدار شعر ....... است . ( 25/. )
- با توجه به ابيات زير به سوالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
آفرين جان آفرين پاک را آن که جان بخشيد و ايمان خاک را
باغ جان را تازه و سرسبز دار قصد اين مستان و اين بستان مکن
الف ) کدام يک از ابيات بالا مصرّع است ؟ ب ) کلمات قافيه و حروف قافيه را در بيت اول مشخص کنيد :
- در بيت زير كلمات قافيه و حروف قافيه كدامند ؟ ( 5/. )
هر كجا كه يوسفي باشد چو ماه جنت است ارچه كه باشد قعر چاه
- در بيت: « صد خانه اگر به طاعت آباد كني / به زان نبود كه خاطري شاد كني » واژه هاي رديف و قافيه را مشخص كنيد : ( 5/. )
- بيتي كه هر دو مصراع آن قافيه داشته باشد … ناميده مي شود . ( 25/. )
- در بيت زير رديف و قافيه را مشخص كنيد : ( 5/. )
هر كسي كاو دور ماند از اصل خويش باز جويد روزگار وصل خويش
- در بيت زير كلمات قافيه و رديف را بيابيد : ( 5/. )
اي نسيم سحر آرامگه يار كجاست منزل آن مه عاشق كش عيار كجاست
- در بيت : بگو اي يار اين چه شيوه است دگر گونه گشته اي يار ، اين چه شيوه است
واژه هاي قافيه را مشخص كنيد : ( 25/. )
-با توج به ابيات زير به سؤال ها پاسخ دهيد :
هم مرگ بر جهان شما نيز بگذرد هم رونق زمان شما نيز بگذرد
آب اجل كم هست گلوگير خاص و عام بر حلق و بر دهان شما نيز بگذرد
الف ) واژه هاي قافيه را در بيت اول مشخص كنيد : ب) كدام بيت مصرع است ؟ ( 5/. )
- با توجه به ابيات زير به سؤالات پاسخ دهيد : ( 75/. )
آفرين جان آفرين پاك را آن كه جان بخشيد و ايمان خاك را
باغ جان را تازه و سرسبز دار قصد اين مستان و اين بستان مكن
الف ) كدام يك از ابيات بالا مصرع است ؟ ب ) كلمات قافيه و حروف قافيه را در بيت اول مشخص كنيد :
- اصلی ترين عامل موسيقی شعر چيست ؟ ( 25/. )
- با توجه به ابيات زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 5/. )
زان يار دلنوازم شكري است با شكايت گر نكته دان عشقي بشنو تو اين حكايت
عشقت رسد به فرياد ار خود به سان حافظ قرآن زبر بخواني با چهارده روايت
الف ) كدام واژه « تخلص » است ؟ ب ) هجاي دوم واژه ي « حكايت » را با علامت خاص خود نشان دهيد :
-با توجه به ابيات زير به سؤالات داده شده پاسخ دهيد : ( 5/. )
« مردي بايد بلند همت مردي زين تجربه ديده اي ، خردپروردي
كاو را به تصرف اندر اين عالم خاك بر دامن همت ننشيند گردي »
الف ) شعر بالا در چه قالبي سروده شده است ؟
ب ) واژه ي « قافيه » در مصراع چهارم كدام است ؟
-نوع هجاي كلمه ي « آب » كدام است ؟ و چند واج دارد ؟ ( 5/. )
-كلمه ي « امين » چند واج دارد ؟ علامت خاص اين كلمه را بنويسيد : ( 75/. )
- هجاي دوم كلمه ي « عجايب » را بنويسيد و علامت خاص آن را نشان دهيد : ( 5/. )
- واژه ي ابراهيم چند واج و چند هجا دارد ؟ هجاي آخر آن را با علامت خاص خود بنويسيد : ( 75/. )
- علامت هجاهاي كلمه « اختصاص » را به ترتيب بنويسيد : ( 75/. )
- در كلمه « دلگشا » چند صامت و مصوت وجود دارد ؟ علامت هجاي اول آن را بنويسيد : ( 75/. )
- واژه ي فرودست چند واج دارد ؟ مصوت بلند آن كدام است ؟ هجاي آخر آن را با علامت خاص خود بنويسيد : (75/. )
گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی متوسطه شهرستان گمیشان - استان گلستان